METAMORFOSEN

Ovidius Revisited: muziek, woord en zandkunst ontvoeren je naar een mythische wereld

Zoals vele andere kunstenaars inspireerden Ovidius’ teksten vol humor, dubbelzinnigheid en muzikaliteit ook componist Benjamin Britten. Voor de meesterlijke karakterschetsen in Six Metamorphoses after Ovid voor hobo solo (1951) toonzette hij zes personages uit Metamorfosen.

Hoboïst Balder Dendievel en schrijfster Michèle Delagrange wisselen deze solo’s af met korte tekstfragmenten uit Ovidius, die worden voorgedragen door Simone Milsdochter en verweven met nieuw werk voor fluit, hobo, klarinet, fagot en percussie van vijf jonge componisten. Immanuel Boie verbeeldt de mythische vertellingen in zandtekeningen. Samen brengen ze een muzikaal-literair geheel tot leven over verandering en de zinloosheid van verzet daartegen.

Björn Comhaire

“Men spreekt van een geboorte als er iets anders aanvangt dan er was, en sterven is ophouden met hetzelfde-zijn. En toch, het grote geheel blijft wel bestaan, al schuift er nog zoveel van hier naar daar.” — Ovidius, Metamorfosen, Boek XV

De zes fragmenten die Britten koos:

Pan die niet-wetend op de in moerasriet veranderde Syrinx speelt;
Phaëton die trots de zonnewagen bestuurt, maar neergebliksemd wordt;
de om haar dode kinderen treurende Niobe die versteent;
de wilde feestjes van Bacchus;
de in een bloem veranderende Narcissus;
en Arethusa die verkrachting ontvlucht door in een bron te veranderen.

Bij elk van de zes stukken geeft Britten in één zin het programma mee. Het is alsof de hoboïst uit de Metamorfosen voorleest, maar dan zonder woorden. Hobo én hoboist moeten overigens uit het goede hout gesneden zijn om de technische hoogstandjes waar Britten om vraagt met succes gespeeld te krijgen. Het is heel vrije, open muziek met veel wisselingen tussen subtiele, lyrische passages en soms grote hoeveelheden ‘kleine nootjes’. Britten schreef het werk voor Joy Boughton, sterleerling van Léon Goossens (zoon van de Belgische muzikant Eugène Goossens), die het uitvoerde vanop een eilandje in een vijver, op 14 juni 1951 – haar verjaardag.

De jongeren herlezen

Vijf jonge componisten herlezen zes verhalen uit de Metamorfosen. Daarmee krijgt mogelijkmaker I SOLISTI Academy overigens een schouderklopje van Benjamin Britten zelf. Toen hij in 1948 het Aldeburgh Festival oprichtte, was een van de doelstellingen een podium te bieden aan jonge componisten. Hoboïst Balder Dendievel: “In de verhalende stukken zijn bepaalde acties niet voltooid. Als Pan Syrinx achterna zit, stopt Brittens stuk waar de actie nog bezig is. Ik vroeg me af hoe we die taferelen kunnen afronden en hoe we de muziek van Britten een extra dimensie kunnen geven. Ik kwam op het idee elk deel een spiegel voor te houden, met nieuwe composities door Julia Emmery, Benjamin Windelinckx, Siebe Thijs, Emile Daems en Noah Senden.” Deze componisten benaderen het concept ‘metamorfose’ elk op hun manier. Julia Emmery, bijvoorbeeld, richtte zich in Xyrins (sic) direct op de fysieke gevolgen van een transformatie: het verliezen van je adem, het verstikken van je stem. Emile Daems schreef een soort requiem voor de onfortuinlijke koning Pentheus (die een Bacchantenfeest wou verbieden en door zijn eigen moeder werd verscheurd), terwijl Siebe Thijs inzoomt op het intense verdriet van Niobe.

Moet er nog zand zijn

De Metamorfosen van Ovidius blijven kunstenaars stimuleren. Zo ook ‘zanderling’ Immanuel Boie. Dendievel: “Zandkunst is natuurlijk de gedroomde vorm om metamorfosen te tonen, want je ziet de verandering live op groot scherm”. Geen zandkorrel gaat verloren. Wat eerst een hoopje zand was, wordt een kunstwerk, dat in een ander kunstwerk overgaat. Niets blijft en niets vergaat.

CREDITS

Hobo solo Balder Dendievel
Recitant Simone Milsdochter
Zandkunstenaar Immanuel Boie
Ensemble I SOLISTI met Lieve Goossens (fluit), Balder Dendievel (hobo), Tomonori Takeda (klarinet), Francis Pollet (fagot), Mathijs Everts (percussie)